Чӑваш чӗлхи лабораторийӗн ӗҫӗ пирки эпир сире уйӑхсеренех пӗлтерсе тӑратпӑр. Акӑ тепӗр пӗлтерӗшлӗ самант та ҫитрӗ — чӑвашла-вырӑсла пуплевӗшсен йышне 600 пинрен ирттернӗ! Апла-тӑк, ӗҫ малалла шӑвать!
Паллах, 600 пин тени ҫак ӗҫ вӗҫленсе пынине пӗлтермест — миллион мӑшӑр тӑвиччен тата нумай вӑй хумалла-ха! Анчах кашни ҫакнашкал утӑм вӑл пире эпир палӑртнӑ тӗллев патне ҫитерсе пырать.
Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫине тултарас енӗпе ӗҫлекен хастарсен йышӗ хальхи вӑхӑтра ҫак хайлавсемпе ӗҫлет: Илпек Микулайӑн «Хура ҫӑкӑрӗ», Владимир Арсеньевӑн Инҫет Хӗвелтухӑҫри ҫутҫанталӑка сӑнласа паракан «Тайгари тӗлпулусем» калавсен пуххи, Евгений Герасимовӑн «Щорс» повеҫӗ тата ыттисем. Ҫавӑн пекех ку вӑхӑтра эпир Валентина Осеевӑн «Ваҫҫук Трубачевпа унӑн юлташӗсем» повеҫӗн иккӗмӗш кӗнекипе тата Леонид Жариковӑн «Хастар тусӑм ҫинчен» хайлавӗпе ӗҫлеме тытӑнса.
Чипер сывӑ пулсан ҫулталӑк вӗҫӗччен мӑшӑрсен йышне 640 пине ҫитерме планлатпӑр. Ытти пирки вара куҫ курӗ унта.
Сӑмах май, пирӗн ӗҫе хӑвӑртлатас кӑмӑл пур пулсан, 4276750027671261 карточка ҫине (Сбербанк) укҫа-тенкӗ куҫарма пултаратӑр.
Чӑваш Енри влаҫ чӑваш чӗлхин ҫӗнӗ учебникӗсене кӑларасси пирки шутлать. Халӗ шкул ачисем вӗренекенни 10 ҫул каялла тухнӑскерсем. Ҫӗнӗ пособисем кӑларассине тата вӗсене федераци переченьне кӗртессине ЧР Вӗренӳ институтӗнче сӳтсе явнӑ.
Чӑваш чӗлхи учебникӗсем федераци реестрӗнче ҫук-мӗн: оптимизаци вӑхӑтӗнче ӑна официаллӑ экспертизӑсӑр кӑларнӑ. Экспертиза тӑвасси, учебник кӑларассипе танлаштарсан, темиҫе хут хаклӑрах. Ун чухне Чӑваш кӗнекен издательствин укҫа пулман, федераци министерстви перекетлеме шут тытнӑ.
Ҫитес вӑхӑтра Вӗренӳ институчӗ ҫӗнӗ пособисен концепцине хатӗрлеме тытӑнӗ. Ӗҫ ушкӑнне чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсем, флологсем кӗрӗҫ.
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкасси шкулӗнче чӑваш ачисем ҫеҫ мар, таджиксем те вӗренеҫҫӗ.
«Чӑваш автономийӗ 100 ҫул тултарнӑ май ҫӗр пин юрӑ, ҫӗр пин сӑвӑ янӑратма хавас пулчӗҫ шкулти онлайн лагерь ачисем. Тӗрлӗ чӗхепе янӑратма хавас эпир. Пирӗн шкулта таджик ачисем те пӗлӳ пухаҫҫӗ. Вӗсем хӑйсен тӑван чӗлхине те, вырӑсла та, акӑлчанла та, паллах, чӑвашла та юратса вӗренеҫҫӗ», – пӗлтерет шкулти чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗ Алина Николаева.
Халӑхсен пӗрлӗхӗн кунӗ тӗлне шкул ачисем чӑвашла сӑвӑсем, юрӑсем шӑрантарнӑ. Вӗренекенсем чӑваш халӑх йӑли-йӗрки ҫинчен паллӑ поэтсен сӑввисене те вуланӑ, уявсем ҫинчен хӑйсем те сӑвӑсем ҫырнӑ, кӑмӑлтанах вуласа панӑ.
Чӑваш чӗлхи лабораторийӗн авӑн уйӑхӗнчи ӗҫне тишкернӗ май эпир ӑна пӗтӗмлетсе «кахаллантӑмӑр» тесе хак панӑччӗ. Ку уйӑх та ҫавнашкалах вӗҫленме пултарӗччӗ, ҫавах та, иртнӗ уйӑхринчен ытларах тума мехел ҫитертӗмӗр-ҫитертӗмӗрех. Авӑнра пирӗн пурӗ те 24 пин те 192 мӑшӑр хатӗрленчӗ, ҫавна май ку кӑтарту питӗ пӗчӗк пулнишӗн эпир пӑшӑрхантӑмӑр. Шел те, юпа уйӑхӗнчи ӗҫ те ытла мала каяймарӗ — иртнӗ уйӑхра эпир пурӗ 24 пин те 332 мӑшӑр ҫеҫ хатӗрлерӗмӗр.
Паллах, авӑн уйӑхӗпе танлаштарас пулсан, нумайрах. Анчах ҫавах кашни уйӑхрах тенӗ пек 30 пин ытла тунӑ хыҫҫӑн ку кӑтарту пире тивӗҫтерсех каймасть. Ҫавах та сӑлтавӗсем те ҫук мар. Пӗрре вӑл Геннадий Фишӑн «Кимас-кӳлли ялӗ парӑнни» хайлавпа нумай ҫӑрӑлни (ҫавна май вӑл ытти кӗнекесемпе ӗҫлессине чарса лартрӗ), тепре Виктор Гюгон «Тӑхӑрвунвиҫҫӗмӗш ҫул» романӗ йывӑррӑн мӑшӑрланни. Унсӑр пуҫне «Чӑваш чӗлхине упраса хӑварас ӗҫри патшалӑхпа граждан обществин институчӗн вырӑнӗ» ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцине хатӗрленесси те вӑхӑта илчӗ. Унта эпир Александр Антоновпа иксӗмӗр те тухса калаҫрӑмӑр.
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкасси шкулӗнче вӗренекенсем те хальхи саманара тӗрлӗ хыпара тӗнче тетелӗнче ытларах шыраҫҫӗ. Анчах, шкулти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Алина Николаева шухӑшланӑ тӑрӑх, алла кӗнеке тытса вуланинчен пахи ҫук. Шкул вулавӑшӗн кунӗ тӗлне 9-мӗш класра пӗлӳ пухакансем Наталья Никифорова библиотекаре уяв ячӗпе саламласа сӑвӑсем хайланӑ, вуласа панӑ.
«Кӗнеке пӗлӳ ҫӑлкуҫӗ пулнине ачасем мӗн пӗчӗкрен ӑнланса ҫитӗнеҫҫӗ, пушӑ вӑхӑтра час-часах библиотекӑна ҫӳреҫҫӗ. Вулавӑшра тематикӑллӑ мероприятисем, куравсем ирттереҫҫӗ. Кунта чӑваш тата вырӑс литература программине тивӗҫлӗ кӗнекесем, ытти илемлӗ литература, ӑслав литератури, хаҫат-журнал чылай. Вулавӑш фондне пуянлатма ҫулсеренех ҫӗнӗ кӗнеке килсех тӑрать. Ҫитес вӑхӑтра шкултан вӗренсе тухса каякансем чӑваш чӗлхипе литература предмечӗсене ҫӗнӗ учебниксемпе вӗренме тытӑнӗҫ», – тет Алина Николаева.
Патшалӑх тата Пушкӑртстанри халӑхсен чӗлхисене (ҫав шутра чӑваш чӗлхи те пур) упраса хӑварма 4 млрд тенкӗ уйӑрӗҫ тесе пӗлтернӗ асӑннӑ республикӑра тухса тӑракан «Урал сасси» хаҫатра.
Юрий Михайлов журналист пӗлтернӗ тӑрӑх, Пушкӑртстан влаҫӗсем патшалӑх тата республикӑра пурӑнакан халӑхсен чӗлхисене упраса хӑвармалли тата аталантармалли программӑна пурнӑҫлама 3,74 млрд тенкӗ уйӑрӗҫ. Патшалӑх программи 2019-2024 ҫулсене пырса тивет иккен. Пӗлтерӗшлӗ документа республика премьер-министрӗ Андрей Назаров алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.
Чӑваш Республикин Наци вулавӑшӗнче «Патшалӑх тата гражданла обществӑн пӗрлешӗвӗсем чӑваш чӗлхине упраcа хӑварма пулӑшни» ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ ӗҫлерӗ. Ку мероприятие ирттерме Национальноҫсен енӗпе ӗҫлекен федераци агентстви укҫа-тенкӗ уйӑрса пулӑшнӑ.
Тӑван чӗлхемӗр пирки паян та питех те ҫивӗч калаҫу пулса иртнӗ. «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗн ӗҫ тӑвакан директорӗ, «Хавал» общество организацийӗн ертӳҫи Александр Блинов чӑваш чӗлхипе тепӗр 50 ҫултан мӗн пулӗ ыйту тавра шухӑшласа пӑхма сӗннӗ. Уйрӑм хастарсемпе общество организацийӗсем ҫеҫ тӑрӑшни сахал, патшалӑх пулӑшӑвӗ кирлӗ тесе шухӑшлать вӑл.
«Хавал» пӗрлешӗвӗн хастарӗ, Киев хулинче пурӑнакан Артем Федоринчик (вӑл филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ) ӳссе ҫитсен чӑваш чӗлхине вӗреннӗ. Вӑл палӑртнӑ тӑрӑх, чӗлхе вӗрентӗвӗн меслечӗсем кивелнӗ, вӗсене ҫӗнетме вӑхӑт.
Сӑмах илнӗ ытти экспертӑн та тӑван чӗлхемӗршӗн чунӗ ыратни аван сисӗннӗ. Калӑпӑр, Вӗрентӳ институчӗн регион аталанӑвӗн центрӗн методисчӗ Елена Михайлова (Енькка) та чӑваш чӗлхишӗн пӑшӑрханса калаҫнӑ.
Икӗ ҫулта пӗрре иртекен Кашкарти Махмут ячӗллӗ Пӗтӗм тӗнчери калавсен ӑмӑртӑвӗ кӑҫал иртесси пирки йӗркелӳҫӗсен комитечӗ пӗлтерет. Кӑҫал вӑл VI хут иртӗ.
Йӗркелӳҫӗсем каласа панӑ тӑрӑх ӑмӑртӑва хутшӑнас килсен ирӗклӗ темӑпа калав ҫырмалла, ӑна чӳкӗн 15-мӗшӗччен ярса памалла. Пӗр автортан икӗ калавран ытла йышӑнмаҫҫӗ.
Конкурса хутшӑнас тесен унччен маларах ниҫта та пичетлемен хайлав тӑратмалла, унӑн калӑпӑшӗ 1 пин сӑмахран ытларах пулмалла (10 пинрен ытла мар). Калава kmahmut2020@gmail.com адреспа ярса памалла. Автор кам пулнине ҫирӗплетекен ӗҫлӗ хутсем уйрӑм файлпа пулмалла.
Ҫӗнтерӳҫӗсене кӑҫал раштав уйӑхӗнче палӑртӗҫ. Пӗрремӗш вырӑна тухни 25 пине тивӗҫӗ, 2-мӗш вырӑна тухни — 20 пине, 3-мӗш вырӑнти — 15 пине. Ҫавӑн пекех хавхалану парни те пур — 10 пин Турци лири.
Ӑмӑрту ҫинчен тӗплӗнрех пӗлес тесен Еврази ҫыравҫисен пӗрлӗхӗн (Турци) сайтне кӗрсе пӑхма пулать е Ҫыравҫӑсен ирӗклӗ пӗрлӗхне (Чӑваш Ен) шӑнкӑравлама май пур: 8-961-348-73-89.
Авӑн уйӑхӗ иртнӗрен Чӑваш чӗлхи лабораторийӗн ӗҫне те пӗтӗмлетме вӑхӑт ҫитрӗ. Иртнӗ уйӑхра вара унӑн ӗҫӗ ытлашшиех нумая куҫман, пурӗ те 24 пин ҫӗнӗ мӑшӑр ҫеҫ тума ӗлкӗрнӗ. Сӑлтавӗсене илес пулсан вара ҫаксене палӑртма пулать: йывӑртарах кӗнекесем, ытти ӗҫсем кансӗрлени. Сӑмах май, иртнӗ ҫулхине авӑн уйӑхӗнче эпир рекорд тума пултарнӑччӗ — ҫурла уйӑхӗнче 21 пин мӑшӑр хатӗрленӗ пулсан, авӑн уйӑхӗнче 30 пин ытла.
Авӑн уйӑхӗнче пирӗн ҫӳпҫере Жюль Вернӑн «Ҫӗр варрине анса курни», Петр Павленкон «Телей», Валентина Осеевӑн «Ваҫҫук Трубачевпа унӑн юлташӗсем», Виктор Гюгон «Тӑхӑрвун виҫҫӗмӗш ҫул» хайлавӗсем мӑшӑрланчӗҫ. Малалла мара Геннадий Фишӑн «Кимас-кӳлли ялӗ парӑнни» (пичет пахалӑхӗ япӑх пулнӑран унпа ӗҫлесси вӑраха тӑсӑлса кайрӗ-ха) тата ытти хайлавсемпе ӗҫлеме палӑртнӑ.
Малтанхи кӑтартусемпе танлаштарнӑ май ҫакна палӑртма пулать: халь пирӗн 1 846 текст (+21), 615 107 пуплевӗш (+24 633). Сӑмахсен йышӗ 6 471 015-пе (+231 659) танлашать.
Шупашкар тата Чӑваш Ен митрополичӗ Савватий нумаях пулмасть журналистсем валли пресс-конференци ирттернӗ. Массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче ӗҫлекенсемпе вӑл икӗ чӗлхепе — чӑвашла тата вырӑсла калаҫнӑ. Кун пирки «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫатра пӗлтернӗ.
Савватий Владыкӑна чиркӳсенче кӗлӗсене чӑвашла сахал ирттерни те пӑшӑрхантарать иккен. Ҫакӑ чӑвашла пӗлекен тӗн ҫыннисен сахаллипе ҫыхӑннӑ-мӗн. Савватий журналистсене пӗлтернӗ тӑрӑх, кӗлле вырӑсла ирттерни Варнава Владыкӑна та пӑшӑрхантарнӑ. Малашне Введени соборӗнче чӑвашла кӗлӗ ирттерме пуҫласшӑн иккен.
Бурят Республикинче ӗҫлесе пурӑннӑ Савватий Владыка (хӑй вӑл Шупашкарта ҫуралнӑ) тӑван ене килнӗренпе чӑвашла тӗлленме пуҫланине пӗлтернӗ.
+22.3 °C